Topper in het vak – Reinder Rustema

Regelmatig stellen we een aantal vragen aan een topper van een vakgebied. We vragen wie ze zijn, wat ze doen en wat hun meningen zijn over bepaalde dingen. Met deze keer Reinder Rustema aan het woord. Reinder is iniatiefnemer van Petities.nl.

1. Als mensen Reinder moeten beschrijven in 3 kernwoorden. Welke kernwoorden zouden dat zijn?

Visionair, flexibel, vasthoudend.

2. Wat maakt je een topper in je vak? Als er één les is die u wilt meegeven aan iemand in uw vakgebied, wat zou dat zijn?

Ga niet mee met de modes in het vakgebied. Technologie verandert wel, maar het gedrag van mensen en ons parlementair systeem is betrouwbaar stabiel. Door ongeduldig mee te gaan met een verfrissende, veelbelovende mode is de kans groot dat je inwoners teleurstelt. Het is al moeilijk genoeg om het bestaande parlementaire systeem goed te laten functioneren. Dat heeft prioriteit.

Neem bijvoorbeeld de modieuze dynamiek die op gang kwam door het boek ‘Tegen verkiezingen’ van David van Reybrouck. Met selectie van burgers voor de politiek door loting en raadpleging met burgerfora met loting. Hoewel het heel leuke sessies en interessante discussies oplevert zijn daar fundamentele wijzigingen in het parlementaire systeem voor nodig. Om wat te doen met de uitkomsten van burgerfora heb je een extra mandaat nodig of het bestaande bestuur moet die elke keer geven, anders gebeurt er niets met de resultaten. Van Reybrouck maakt in zijn boek geen onderscheid tussen bestuurders en volksvertegenwoordigers, hij noemt ze allemaal politici. Terwijl de selectie van de eerste categorie eerder een probleem is dan de laatste. Zelden komt er iets uit de bevolking wat niet al door de volksvertegenwoordiging is geformuleerd en besproken. En als er wat nieuws is, dan zijn ze er als de kippen bij. Maar het vertalen in beleid door de bestuurders, daar is het vastgelopen. Enerzijds is de wereld heel complex geworden en anderzijds hebben we bestuurders die dat niet bijbenen, laat staan dat ze de verbinding met de volksvertegenwoordiging kunnen maken. De complexiteit uitleggen en de wil van de volksvertegenwoordiging volgen. In plaats daarvan zijn ze in eerste instantie bezig met het verwerven en behouden van macht en invloed voor hun politieke partij of zichzelf. Dat zit enorm in de weg.

3. Wat is het belangrijkste advies wat je van een ander gekregen hebt, en van wie is dit afkomstig?

Een helpdesk-medewerkster van de universiteit stuurde in 1991 een FAQ door naar mij om uit te leggen hoe je je hoort te gedragen op internet. Daar stond onder andere in dat je niets op of via het internet moet schrijven dat je niet op de voorpagina van een nationale krant zou willen lezen. Dat is zo’n mooi advies! Zouden meer mensen zich daar maar aan houden. Ook alle persoonlijke informatie op de sociale media die 20 jaar later op internet verschenen heb ik ook bijgehouden alsof het door journalisten nagevlooid zal worden. Een telefoongesprek is veel beter geschikt voor het persoonlijke. Zeker politici moeten hun persoontje minder op de voorgrond zetten. Gelukkig hebben we in Nederland een veel-partijen systeem waarin uiteindelijk politieke visies de basis zijn om coalities te sluiten. Politici die een heel land moeten vertegenwoordigen selecteren met een verkiezing, ik zie het niet zitten. Alleen een groep verschillende mensen kan een land vertegenwoordigen. 

4. Is je huidige baan, de wenselijke baan?

In 2016 heb ik de universiteit laten weten dat ze me niet meer hoefden te bellen om te komen werken. 11 jaar lang werd ik elk jaar ontslagen en weer aangenomen. Het was erg leuk om studenten te enthousiasmeren, maar men collega’s werden steeds jonger en die konden dat ook goed. Ondertussen explodeerde mijn website door de toegenomen populariteit. Alle kennis die ik doceerde aan mijn studenten heb ik ook altijd kunnen gebruiken in petities.nl dat ik als hobby sinds 2005 naast mijn werk bijhield. Daardoor werk ik nu in een unieke baan die ik helemaal zelf heb uitgevonden. Er is niemand in het land die hetzelfde doet. De enige baan die er een beetje op lijkt is die van redacteur ingezonden brieven bij een krant. Alleen een landelijke krant krijgt weinig te maken met wat er precies verschijnt in gemeentes, scholen en verenigingen. Ook op dat niveau doe ik de eindredactie van petities. Prachtig werk! Het hele land komt langs. 

5. Geef je wel eens een opdracht voor (overheids/markt)onderzoek? Zo ja welke?

Omdat ik zelf heel veel data tot mijn beschikking heb word ik zelf benaderd voor onderzoek. Je zou kunnen zeggen dat mijn werk een permanent onderzoeksproject is naar wat er gebeurt in Nederland. Het is een grote verantwoordelijkheid om de privacy van miljoenen mensen goed te beschermen want er is heel veel uit de data op te maken. Het ontbreekt alleen nog aan onderzoeksvragen die goed ingekaderd zijn en niet de privacy schenden. Het kan wel, maar uiteindelijk is het praktischer om een vragenlijst uit te zetten bij de ondertekenaars die een vinkje hebben gezet daar open voor te staan. Gek genoeg doen overheden dat tot nu toe zelden. Misschien omdat ze het niet weten, terwijl er ondertussen al 17,5 miljoen ondertekeningen zijn gezet voor bijna 20.000 petities. Een derde ervan staat open voor verzoekjes. Bijvoorbeeld om mee te doen aan Tip-Burgerpanels van Invior (voorheen Toponderzoek), het onderzoek gebeurt dan daar. 

6. Welke verandering bij de overheid zou naar jouw mening een positiever beeld geven?

Antwoorden op petities geven. Kleine moeite, groot plezier. Het is een genot om te lezen hoe blij burgers worden van een serieus en gedegen antwoord op hun petitie. Ook, en daar gaat het mij om, als het een gemotiveerd ’nee’ is. Laat goed zien welke afweging ten grondslag ligt aan een politieke keuze. In een democratie krijg je niet altijd je zin, iedereen krijgt op zijn beurt zijn zin. Sommige groepen helaas wel minder dan anderen, maar dat moet duidelijk worden. Helaas is er nu algemene overheidscommunicatie die niet is geschreven in antwoord op een politieke vraag. Je kan op individuele vragen wel vragen krijgen als een soort ‘klant’ van de overheid, maar je wordt nooit meegenomen in het politieke. Ambtenaren zouden vaker moeten zeggen: dat is een politieke keuze, daarvoor moet u bij mijn baas zijn, de gemeenteraad of het parlement. Maar nu probeert men heel vaak de burger ter wille te zijn terwijl je het op dat niveau kan. Burgers raken gefrustreerd omdat ze niet te horen krijgen dat ze hun zin niet krijgen door een keuze die democratisch op politiek niveau is gemaakt. Het mooie is dat burgers ook positief reageren als ze goed gemotiveerd ’nee’ te horen krijgen. Want von Reybrouck heeft wel gelijk dat burgers veel redelijker zijn dan hoe ze nu behandeld worden vanuit de overheidscommunicatie. 

7. Met de kennis van nu, bij welk vak op school had je beter op moeten letten?

Statistiek! Ik probeerde altijd met een 5,5 te ontsnappen aan het vak. Op de middelbare school werd een 5,45 naar boven afgerond en zette ik al mijn puberale rekenkracht in om daar precies op uit te komen. De creatieve vakken hadden mijn aandacht want met essay, boekbespreking, tekening of schilderij kon ik daar met gemak een 10 krijgen. Zo rolde ik uiteindelijk ook makkelijk bij de Filmacademie naar binnen. Maar na een jaar bleek dat ik toch beter echt kon gaan studeren. De ironie is dat ik nu in mijn vak door de enorme grote hoeveelheid data op mijn server uitkom bij statistiek om zicht te houden op wat er allemaal gebeurt. 

8. Hoe kun je, volgens jou, burgers meer betrekken bij de besluitvorming (denk aan vormen van burgerparticipatie)?

Burgers willen heel graag hun bijdrage leveren, maar het moet wel redelijk zijn. Er moet een redelijk antwoord komen, maar ook de omvang van de bijdrage moet redelijk zijn. Als het niet in verhouding staat tot de uitkomst dan is het een teleurstellend en uiteindelijk ook schadelijk voor de democratie. Begin eens met het antwoord geven op elke petitie die binnen komt. Dat zijn er echt niet veel. Maar 10% van de petities die men start overhandigt men ook echt. In veel gevallen is journalistieke aandacht al genoeg, als er niet op een andere manier al een antwoord wordt gevonden. Als je ziet dat er duizenden Kamervragen aan de minister worden gesteld, dan liever een paar honderd petities beantwoorden die dan per e-mail naar een enorm veel burgers gaan. Op gemeentelijk niveau speelt dat er vaak geen journalisten meer zijn. Geef dan op z’n minst op de gemeentelijke website antwoord op de petities die binnenkomen.